UMA KNUA DADOLIN DOKUMENTUS OPINIAUN SEARCH Online KANOIK LIAFUAN IMPRENSA

      PETISIONER TIMTIM

"Hau nia dignidadi la a'as liu dignidadi Nasaun nian".
RENETIL -
Nova Lideranca Mistica
.

Asaun 12 Junnu 1998: Okupasaun Edifisiu DEPLU iha Jakarta - Husi hau nia memoria rasik
LIVRO
RENETIL
LOMPAT
PAGAR
OPERASAUN
TREPE




Boikota Total Eleisaun Geral Indonesia Nian

Boikota Total Eleisaun Geral Indonesia Nian

F.R. Saky

Iha tinan hira ikus ne'e, konjuntura politik internasional todan liu ba iha direitu autodeterminasaun povo Timor Lorosae nian. Nune mos iha Indonesia, Governu Indonesio loke oda-matan oituan ona, atu emar Maubere hakotu rasik nia distinu. Forsa sira opozisaun nian, liliu partidu sira iha neon demokratiku lolos nian, sira hotu funu ba knaar (direitu) id ne'e. Maski nune, ita tenki matan moris, tanba sei iha fatuk boot balu iha ita nia oin. Fatuk sira ne'e, bele mai husi Governu ho partidu opozisaun sira nebe la-iha neon demokratiku. Ita seidauk bele fiar lolos ba Governu Jakarta nia lia-fuan, tanba iha sorin ida, hateten atu hamta'uk (respeita) ita nia knaar ba autodeterminasaun, maibe iha sorin seluk tau kilat kro'at iha Timor oan balu nia liman hodi hamosu ta'uk ho instabilidade iha Timor Lorosae. 

Se Jakarta mak laran diak duni, atu hamta'uk ita nia knaar lulik ba autodeterminasaun, entaun, sira tenki dada fila hotu, kilat sira nebe fahe ona ba sivis sira ne'e, nune, hodi bele tau hakmatek iha Timor Lorosae hodi bele tulun prosesu autodeterminasaun. 

Fatuk boot seluk mak partidu PDI Megawati nian, nebe hateten-an partidu demokratiku ida, maibe iha nia kampanye, Megawati hateten katak, nia la sei husik rai Timor Lorosae, bainhira nia sai presidente Indonesia nian. Iha kampane PDI nian, iha loron hirak liu ba ne'e, Megawati hatan ba politik Governu Indonesia nian, nebe atu haramata lia rai Timor Lorosae nian ka husik rai Timor Lorosae iha fulan Janeiru tinan mai, ulun PDI nian ne'e hateten katak, politik governu Habibie nian ne'e hun la-iha.  Megawati nia lia-fuan ne'e halo ita hamnasa, tanba lia-los ba nia mak Jakarta kaer metin nafatin rai Timor Lorosae, nebe sira hadau ona ho forsa liman kro'at nian, iha tinan 1975 Lialos ba Megawati mak la hamta'uk ita nia knaar ho normas internasionais, lakohi rona sa-ida mak emar Timor Hakarak. Demokrasia ba Megawati mak buka kaer metin nafatin buat sira nebe hadau liu husi dalan sala nian, liu husi dalan ilegal nian. 

Iha fulan hirak liu ba ne'e, Megawati mos hateten katak, tenki halo referendo iha Indonesia hodi emar indonesio mak hakotu emar Timor nia distinu. Lia-fuan ida la tama ulun, tanba ita nia knaar ema seluk mak atu hakotu. Megawati nia hanoin sei hanesan jeneral sira nia hanoin, hanesab jeneral sira iha Jakarta nia manobra politik, tanba uluk mos, jeneral sira mak buka hatalik rai Timor Lorosae ba iha Indonesia, la'os emar Timor.  

Ohin loron Megawati hakarak halo tan fali manobra baratu ida ne'e, manobra ida nebe halo ema hotu hamnasa, tanba nia hun la iha. Iha nia kampanye ne'e, Megawati mos hateten tan katak, Timor hanesan sorin balu husi rai Indonesia nian nebe la bele husik. 

Hori bainhira mak Timor halo parte Indonesia? Deklarasaun Balibo ho seluseluk tan nebe Indonesia halo, fuan husi manobra politik ida, fuan husi ameasa kilat tutun nian. ONU hatene ida ne'e, tanba ne'e mak nunka rekuinese Timor hanesan sorin husi indonesia nian. Megawati nia estratezia ba Timor ne'e kontra momos los prinsipius demokratikus nian. Ninia lia-fuan sira ne'e, halis ba Governu autoritariu ida, tuir ninia aman Sukarno nia politik. Mak Megawati manan duni iha eleisaun, ninia Governu ne'e la sei iha kredibilidade makaas iha mundu internasional nia matan, tanba ninia politik ba rai Timor Lorosae nebe sei tuir Soeharto nia dalan ne'e. Neduni, nia sei hetan hanehan makaas husi mundu internasional bainhira nia la husik emar Timor atu hakotu rasik nia distinu. Ninia politik ne'e sei halo Timor oan sira kontra makaas liu tan, iha nebe, halo Indonesia ninia ekonomia nebe rahun ona ne'e, susar atu fila fali ba baibain hanesan uluk.

Megawati nia politik ne'e, bele mos hateten katak, nia buka tulun husi militar sira, nune bele loke dalan luan ba nian hodi bele sai presidente. Tanba nia hatene, hanesan ita hotu hatene, katak, ABRI to'o ohin loron seidauk hakarak husik rai Timor Lorosae. Maski Megawati mak manan iha eleisaun mai ne'e, ita lalika laran ki'ik, tanba, hanesan hateten ona iha leten ne'e, katak konjuntura politik internasioal, ohin loron, todan liu ba ita, nune mos situasaun iha Indonesia no iha Timor Lorosae la hanesan uluk. Uluk la iha liu liberdade, buat hothotu kilat mak ko'alia. Tanba ne'e, mak emar Timor hothotu ta'uk i, tenki halo tuir buat nebe militar sira hanoin, halo tuir buat nebe militar sira haruka. 

Jakarta nia manobra sira ikus ne'e, tula hela naha politik oioin, tanba sira rasik seidauk lia ida kona ba Timor nia loron oin. Ita bele haree, ohin sira ko'alia buat ida, aban hateten buat seluk. Jakarta bele muda ninia politik to'o abut, bainhira eleisaun mai ne'e liu ona. Mudansa ne'e bele tulun ita ou bele oin-seluk. Tanba, ita seidauk hatene katak Habibie mak manan nebe kaer metin nafatin ninia politik nebe nia hasai ona ba rai Timor Lorosae ne'e. 

Atu hasoru situasaun, nebe ita seidauk fiar ho laran metin ne'e, mak tuir hau nia haree, ita mos tenki buka aproveita makaas kedas situasaun nebe nakloke ona oituan ne'e, hodi halibur kreditu politik nebe boot liu tan ba ita nia funu. Kreditu politik ida mak ita tenki aproveita kedas mak, iha eleisaun mai ne'e, Timor oan tenki halo "boikota total", katak Labele tuir eleisaun geral Indonesia nian mai ne'e.

Iha eleisaun dala hira ona iha Timor, emar Timor oan sira susar tebes atu hateten katak lakohi tuir eleisaun, tanba militar sira ho kilat tutun se hela ba sira. Indonesia hakarak Timor oan sira tuir hotu eleisaun, hodi sira bele hatudu ba mundu internasional katak, ema Timor oan sira sinti an Indonesia ho fuan no klamar duni, tanba ne'e mak sira hakarak ba tuir eleisaun.. Ohin loron, situasaun oin-seluk ona, iha liberdade oituan ona. Iha eleisaun mai ne'e, mak Indonesia la halo ameasa ba ema ruma atu tuir eleisaun, mak Timor oan balu ba tuir eleisaun ho fuan ho laran duni, ita bele hateten katak, timor oan sira ne'e Indonesia isin ho klamar duni. Ita tenki hamta'uk Timor oan sira nune nia knaar, tanba sira iha direitu atu hili sira nia presidenti. Maibe, Timor oan nebe sinti-an ka konsiente katak, nia ema Timor oan tuir isin ho klamar duni, entaun lalika halo tuir buat nebe Jakarta haruka. Eleisaun mai ne'e importante tebes ba ita hodi halo politik. Importante la'os atu ita tuir eleisaun, maibe atu halo boikota total hodi hatudu ba mundu katak, ita la'os ema indonesio, hodi hatudu ba mundu internasional katak, eleisaun sira uluk nebe emar Timur tuir tanba militar sira mak obriga ho kilat tutun. Mak ita konsegue halo boikota total ne'e, ne'e hanesan vitoria boot ida, tanba mundu internasional ho emar Indonesia tomak hatene ona katak, ita lakohi hamutuk ho Indonesia. Ho nune deit mak ita bele loke Megawati ho tan sira seluk nebe ohin loron lakohi husik rai Timor Lorosae ba ukun rasik-an.

Ba maluk sira nebe tuir Golkar, PDI ho seluseluk tan, mak hadomin duni rai Timor Lorosae, diak liu taka hotu "Kantor" partidu sira Indonesia nian iha Timor. Lalika tuir halo kampane, lalika buka DPR Pusat ka Daerah, se maluk sira ema Timor oan duni, se maluk sira la'os ema Indonesia. Timor la'os sorin husi Indonesia nian, tanba ne'e labele halo kampane politik Eleisaun geral Indonesia nian iha Timor. Boikota sira ne'e tenki alo liu husi dalan dame nian, labele liu husi dalan lori forsa nian.

 To'o tempo ona, Timor oan sira tenki kaer liman metin, hametin liu tan unidade, buka haluha buat sira uluk nian. Tempo to'o ona, tenki mosu ho hanoin ho mentalidade foun, tenki hanoin ho neon foun, neon hamutuk nasional nian, neon tulun malu nian, neon kaer liman metin nian. Ho hanoin foun, ho neon ho laran foun, ho kaer liman metin mak ita bele halo boikota total ba eleisaun geral mai ne'e. Ho hanoin ho neon foun mak ita bele la'o ba iha ukun rasik-mos ho laran hakmatek hodi bele hamutuk foti hikas fali ita nia rain, nebe rahun iha ema at rai seluk sira nia liman. 

Ba maluk sira nebe ohin loron kaer kilat hamutuk ho funumaluk, lalika laran rurua, la lika tauk ba ukun-an, tanba iha ukun-an nia laran, la sei iha ema ida atu halo at ba ema seluk. Tanba ukun-an, la'os atu buka halo at ba ema ruma, maibe atu buka moris diak ho dame ba Timor oan hothotu. Maluk sira lalika ta'uk, tanba amnestia nebe Komando da Luta hasai, liu hosi Komandante Xanana Gusmao nia ibun, atu fo perdaun ba ema hotu nebe halo sala iha funu laran ne'e, la sei dada fila. La sei iha kastigo ba ema ruma iha ukun-an nia laran, tanba sala sira nebe halo iha funu laran ne'e. Neduni, hahu husi ohin loron ba oin, lalika halo sala tan, lalika halo krime tan, lalika fahe malu tan, lalika halo terror ho ameasa ba malu, maibe tenki fo liman ba malu, buka dame malu hodi bele la'o hamutuk ba iha ukun rasik-an.

Aban bainrua ita ukun-an tiha ona, mak ema ruma halo krime iha ukun-an nia laran, tenki lori ba iha tribunal, tanba nia halo sala ka krime hasoru lei nebe hamosu ona iha ukun-an nia laran. Iha ukun-an nia laran, ema hothotu iha direitu ho dever hanesan iha lei nia oin. La iha ema ida mak tuur iha lei nia leten i, seluk hakruk ba lei. La iha ema ida mak nasionalista ka aswa'in liu iha lei nia oan, tanba Timor oan hothotu tuur aas hanesan iha lei nia oin.

Lia-fuan ikus, lia-fuan aten brani nian ba Timor oan hothotu, lalika laran rurua atu fo liman ba malu, tanba ita mesak Timor oan ida deit, hun ida deit, abut ida deit. Kaer liman metin hodi ita bele halo Boikota Total ba Eleisaun Geral mai ne'e. Hahu kedas ona husi loron ohin ba oin, lalika halo kampane eleisaun nian iha ita nia rain, tanba Timor la'os Indonesia. Mak ita konsegue halo boikota total ne'e, mak ita nia ukun-an sura oras, sura loron, sura fulan deit ona. Tanba ne'e, boikota total ba Eleisaun importante tebes i, tenki halo duni. Buka hato'o tutan ba malu, husi ibun ba ibun, husi uma ba uma, husi knua ba knua, husi sidade ba sidade, katak Labele Tuir Eleisaun Geral Indonesia nian.

Atu buat sira ne'e la'o ho diak tuir ita hotu nia hakarak, mak ba Timor oan hothotu, tenki rona Komando da Luta nia hanoin, tuir Komando da Luta nia estratezia. Mak ita la haktuir buat hirak ne'e, ukun-an nebe iha tiha ona ita nia inus okos, bele hadok-an fali husi ita. 

Nota: Hakerek ne'e publika iha timor-oan@yahoogroups.com, 15/02/1999

No comments:

Post a Comment


123456789
1. Membru RENETIL Ho Matan Ben Simu Matebian Lasama 2. Primeiru-Ministru Louva Livru RENETIL Publika kona-ba Kontribuisaun Istóriku ba Ukun An 3. Sekjer RENETIL ho Hakerek nain Carlos Saky entrega livru ba PR Taur MR 4. STL - Livru RENETIL iha Prosesu Libertasaun Timor-Lorosae 5. Lansamentu Livru Antes Sem Titulo do Que Sem Patria 6. Sasin no envolvimentu Dr. Rui de Araujo alias Agil nudar militante RENETIL 7. RENETIL - Nova Lideranca Mistica 8. Homenagem a Fernando Lasama de Araújo 9. PN Diskuti Malu Tamba Livru RENETIL