UMA KNUA DADOLIN DOKUMENTUS OPINIAUN SEARCH Online KANOIK LIAFUAN IMPRENSA

      PETISIONER TIMTIM

"Hau nia dignidadi la a'as liu dignidadi Nasaun nian".
RENETIL -
Nova Lideranca Mistica
.

Asaun 12 Junnu 1998: Okupasaun Edifisiu DEPLU iha Jakarta - Husi hau nia memoria rasik
LIVRO
RENETIL
LOMPAT
PAGAR
OPERASAUN
TREPE




Alkatiri Iha ou La Iha Imunidade?

Alkatiri Iha ou La Iha Imunidade?

Carlos da Silva L.F.R.Saky

Maski Mari Alkatiri monu ona husi xefe Governu, maibe nia sei sinti eh halo an nudar PM nafatin. Ohin loron, nia sei uza nafatin fasilidade sira Estadu nian. Tuir lolos, tenki dada ona seguransa nebee Alkatiri lori tutuir nia an nunee mos uma ho kareta Estado nian nebee nia uza.  

Ohin loron, Alkatiri, hetan alegasaun fahe kilat ba ema sivil sira. Tanba alegasaun ida nee ho violasaun oioin nebee nia halo hasoru Konstituisaun RDTL nian mak halo nia semo sai ona husi kadeira nudar PM.   
            
Maski Alkatiri la PM ona, maibe nia sei buka manda Tribunal hanesan uluk nafatin. Hanesan izemplu, Alkatiri la’os husu atu adia de’it fo deklarasaun iha Tribunal maibe mos nia mak marka loron hodi halo audisaun iha Tribunal. Alkatiri dehan: “Audisaun [hearing] la’os ona aban [sexta-feira], adia tiha ona tuir hau nia pedido [permintaan]. Marka loron hodi halo audisaun mos tuir hau nia pedido, la’os inisiativa Prokurador-Jeral Republika nian, tanba hau hakarak atu rezolve situasaun nee ho lalais diak liu tan” (Lusa, 30/06/2007). Nee hatudu katak Ministerio Publiku, liliu Prokurador-Jeral da Republika, la iha autoridade, tan nee, em vez de nia mak marka loron hodi halo audisaun, alegado ba krimi ida mak marka fali. Ita la kumprende, tan-sa mak alegadu ba kazu krimi ida mak dita (dikte) fali funsionamento Ministerio Publiku nian? 
            
Alkatiri nudar ema ida matenek iha halo manobra. Iha sorin ida, nia dehan, nia rasik mak husu ba Ministerio Publiku hodi halo la’o lalais audisaun, maibe iha sorin seluk, nia buka atraza eh dada tempu hodi labele lori nia ba Tribunal. Se Alkatiri mak marka ho desmarka loron halo audisaun, ita bele hein to’o tinan mos la sei iha adisaun, tanba nia halo ida nee hanesan taktika ida hodi dada tempo hodi bele hetan imunidade hodi nia labele hatan iha Tribunal.
            
Manobra nee ita nota momos tebes. Iha loron ho oras nebee nia deklara sai husi PM, nia mos deklara fila hikas ba nia fatin nudar deputado iha PN. Ho nunee atu hetan kedas imunidade (kekebalan) Parlamentar hodi labele halo investigasaun ba nia. 
            
Karik Alkatiri nudar ema ida defende duni Estado de Direito no hakarak duni haree justisa iha rai ida nee, no ninia consciência tranquila tebes katak la envolve iha krimi fahe kilat, tuir hakerek na’in, diak liu lalika ansi atu ba tuur hikas iha nia fatin nudar deputado, maibe kolabora ho Tribunal hodi buka esclarece lalais kazu nee. Depois de buat hothotu esclarecido ona, katak, nia la envolve iha fahe kilat, nia bele ba okupa nia fatin nudar deputado. Maibe, agora, husu atu okupa fali kedas nia fatin nudar deputado, fo impressão (kesan) hanesan nia hakarak buka subar iha imunidade parlamentar nia okos hodi labele hetan investigasaun. 
            
Alkatiri bele halo manobra to’o iha nebee mos nia la hetan imunidade nebee tuir nia hakarak. Nia so hetan imunidade nee so deputado sira hotu iha PN matan tomak ou hatene foti liman de’it maibe la hatene razaun tan-sa foti liman. Alkatiri la iha imunidade tanba: ida, nia lakon imunidade ona nudar membro Governo (xefe Governo), tanba, ohin loron, nia sai ona husi Governo; rua, Alkatiri mos labele uza razaun ida nia iha imunidade nudar deputado tanba nia okupa hikas nia fatin iha PN. Ninia razaun mak nee: Alkatiri hetan alegasaun halo krimi fahe kilat ba ema sivil iha momentu nebee nia hanesan xefe Governo, la’os hanesan Deputado. Nee signifika katak, Alkatiri labele uza imunidade nudar deputado nian hodi proteje an husi alegasaun krimi nebee nia halo iha momento nebee nia seidauk sai deputado; tolu, ita mos la hatene, Alkatiri automatikamente sai deputado iha momento nebee nia deklara nia intensaun ou presiza prense rekizitus balu. Karik PN seidauk aprova no rekuiñese nia nudar deputado mak nia seidauk iha imunidade.
            
Presiza mos hatene katak, imunidade la signifika deputado sira imune (kebal) husi krimi nebee sira halo iha dalan ou fatin seluk, maibe imunidade nee refere ba opiniaun nebee sira hasai iha parlamento nia laran hodi labele kunsidera hanesan krimi ida. Imunidade nebee deputado sira hetan hanesan forma ida hodi fo aten brani ba deputado sira hodi ko’alia kona ba kestoens sensiveis hothotu. Maibe la refere ba pratika krimi nebee sira halo. Fahe kilat la’os opiniaun ida, maibe pratika krimi ida, tan nee, deputado ida labele imune ba krimi nebee sira halo. 
            
Karik deputado ida iha imunidade mos, ninia imunidade nee PN bele dada kuandu krimi nebee deputado nee halo hetan ameasa kastigo tinan 5 ba leten. Importante mak pedido atu hasai imunidade nee, tuir Rejimentu PN nian, tenki mai husi juíz kompetente ou nebee kaer kazu nee, depois PN liu husi voto sekreto maioria absoluta dada imunidade nee (Rejimentu PN, artigo 8º, ponto 2, 3, ho 4). 
            
Nee signifika katak juíz nebee kaer processo nee, bele halo surat ida ba PN hodi husu hasai tiha imunidade nebee Alkatiri iha hodi bele halo investigasaun ba nian. Tanba alegasaun Alkatiri fahe kilat ba ema sivil nee hanesan krimi ida grave tebes, no karik prova duni sei simu kastigu ida aas liu tinan 5.
            
Iha nee, voto deputado sira nian importante tebes. Nee hanesan teste boot ida ba deputado sira, defende justisa ou defende krimi. Karik deputado sira iha konsiensia katak, krimi nee buat la diak ida, mak sira la sei laran rurua, vota a favor hodi hasai tiha imunidade ba ema nebee hetan alegasaun halo krimi nee. Fahe kilat ba ema sivil hodi oho malu nee krimi ida grave tebtebes. Deputado sira nebee iha moral, iha neon la’os kriminozu nian no hakribi hahalok sira krimi nian, automatikamente vota a favor hodi hasai imunidade deputado sira nebee hetan alegasaun pratika krimi nian. 

Nota: Artigo ne'e publika ona iha STL, edisaun 3 de Julho de 2006

No comments:

Post a Comment


123456789
1. Membru RENETIL Ho Matan Ben Simu Matebian Lasama 2. Primeiru-Ministru Louva Livru RENETIL Publika kona-ba Kontribuisaun Istóriku ba Ukun An 3. Sekjer RENETIL ho Hakerek nain Carlos Saky entrega livru ba PR Taur MR 4. STL - Livru RENETIL iha Prosesu Libertasaun Timor-Lorosae 5. Lansamentu Livru Antes Sem Titulo do Que Sem Patria 6. Sasin no envolvimentu Dr. Rui de Araujo alias Agil nudar militante RENETIL 7. RENETIL - Nova Lideranca Mistica 8. Homenagem a Fernando Lasama de Araújo 9. PN Diskuti Malu Tamba Livru RENETIL